گاهی اوقات برخی غذاها حس ناخوشایندی را در شما ایجاد می‌کنند. این حالت هیچ ربطی به سالم بودن یا نبودن غذا ندارد. آن‌ها تعداد قابل ملاحظه‌ای از نشانه‌های حساسیت غذایی همچون سردرد، مشکلات گوارشی، درد مفاصل یا مشکلات پوستی را ایجاد می‌کنند. شناسایی غذاهای دردسرساز امر دشواری است. علت این است که واکنش‌های ناشی از حساسیت‌های غذایی، تا چند ساعت یا بیشتر پس از مصرف غذا، با تأخیر ظاهر می‌شوند. برخی متخصصان پزشکی، برای تشخیص بهتر غذاهای ذاتاً مشکل ساز، آزمایش حساسیت غذایی را پیشنهاد می‌دهند.
در اینجا نگاهی می‌اندازیم به حساسیت‌های غذایی و بهترین شیوه‌های تشخیص آن‌ها از طریق آزمایش حساسیت غذایی
فهرست موضوعات
حساسیت‌های غذایی
سه واژه متفاوت، برای اشاره به واکنش‌های نامطلوب نسبت به غذاها بکار می‌روند : آلرژی غذایی، حساسیت غذایی، عدم تحمل غذایی. البته تمام افراد تعریف یکسانی از این واژه‌ها ندارند.
واژه آلرژی غذایی اکثراً برای واکنش‌های غذایی ، با تهدید بالقوه نسبت به زندگی افراد بکار می‌رود. در این واکنش‌ها، آنتی بادی‌های ایمونوگلوبین E (IgE) سیستم ایمنی بدن فعال می‌شوند.این موارد آلرژی‌های غذایی واقعی هستند.
برعکس، حساسیت‌ها و عدم تحمل غذایی، لزوماً تهدیدکننده زندگی نیستند، بلکه حس ناخوشایندی را ایجاد می‌کنند.
در اینجا به صورت سریع، آلرژی، حساسیت و عدم تحمل غذایی را مقایسه می‌کنیم.
| آلرژی غذایی | حساسیت غذایی | عدم تحمل غذایی | |
| فعال شدن سیستم ایمنی | بله- آنتی بادی‌های IGE | بله،ige و سایر آنتی بادی‌ها، گلبول‌های سفید و سایر مولکول‌های سیستم ایمنی | خیر – کمبود آنزیم‌های غذایی، جذب ضعیف برخی کربوهیدرات‌ها |
| نمونه غذاهای مربوطه | ۸ مورد از متداول‌ترین‌ها شیر، تخم مرغ، کره، دانه‌های مغذی درختی، گندم، سویا، ماهی، میگو، صدف | از فردی به فرد دیگر متفاوت است و شامل غذاهای خورده شده است | کربوهیدرات‌های تخمیری، شیر-لاکتوز، دانه‌های گیاهی و برخی سبزیجات، میوه جات، غلات و شیرین کننده‌ها |
| شروع علایم پس از خوردن غذا | سریع، طی چند دقیقه | طی چندساعت، اما تا چند روز هم به تأخیر می افتد | ۳۰ دقیقه الی ۴۸ ساعت پس از خوردن |
| مثال‌هایی از علایم | مشکل در بلع و تنفس، تهوع، استفراغ، کهیر، منجر به آنافیلاکسی می‌شود | سردرد، درد در مفاصل، مشکل گوارشی، مشکل پوستی حس بد در حالت کلی | مشکلات گوارشی رواج دارند : نفخ، گاز بیش از حد، درد روده، اسهال، یبوست |
| مقدار غذا منتهی به ظهور علایم | کم | متفاوت با توجه به میزان حساسیت | با بیشتر شدن غذاها بدتر می‌شوند |
| نحوه تست | آزمایش تحریک پوستی یا آزمایش خون میزان ige نسبت به غذاهای خاص | تست‌های زیادی وجود دارند، اما اعتبارشان ضعیف است | آزمایشات تنفسی منجر به شناسایی عدم تحمل به کربوهیدرات‌های تخمیری می‌شود (لاکتوز، فروکتوز) |
| سن تشخیص | معمولاً در اطفال و کودکان کم سن و سال، در بزرگسالان نیز ممکن است | در هر سنی رخ می‌دهند | متفاوت است اما عدم تحمل لاکتوز در بزرگسالان بیشتر است |
| شیوع | ۱-۳ درصد در افراد بالغ، ۵-۱۰ درصد در کودکان | غیرقطعی ، اما متداول در همه افراد | ۱۵-۲۰ درصد جمعیت |
| امکان درمان وجود دارد؟ | با رشد کودکان، آلرژی به شیر، تخم مرغ، سویا و گندم از بین می‌رود. آلرژی بادام و مغزهای درختی تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کنند | اگر چند ماه مصرف نشود و مشکل شناسایی بشود، می‌توان غذا را مجدداً مصرف کرد | با دوری از غذاهای مشکل ساز در بلندمدت، علایم حذف شده یا حداقل می‌شوند. درمان آنتی بیوتیک برای جلوگیری از رشد باکتری‌های روده کوچک هم مؤثر است |
خلاصه
یک آلرژی غذایی واقعی، یک واکنش تهدید کننده زندگی افراد است. بدین ترتیب آنتی بادی‌های ige سیستم ایمنی فعال می‌شوند.حساسیت‌های غذایی دیگر آنتی بادی‌ها و سلول‌های سیستم ایمنی را نیز فعال می‌کنند. عدم تحمل غذایی منجر به فعالسازی این سیستم نمی‌شود.
حذف از رژیم غذایی و آزمایش چالشی
استاندارد طلایی برای تشخیص حساسیت‌های غذایی، حذف از رژیم غذایی، و سپس چالش خوراکی و مصرف غذاهای حذف شده یکی پس از دیگری، پس از دوره اجتناب است.بدین ترتیب واکنش تعیین می‌شود، بدون اینکه از غذای در دست آزمایش مطلع باشیم.
اگر رژیم حذفی پس از چالش خوراکی را برای تعیین حساسیت‌های غذایی دنبال نکنید، علایم در پاسخ به آنتی ژن غذایی پوشیده می‌شود یا بسختی قابل تشخیص است.
هنگامی که خوردن غذای مشکل ساز را متوقف می‌کنید، علایم به صورت موقت قطع می‌شوند. باید رژیم حذفی را برای دو هفته تا ناپدید شدن علایم دنبال کنید. آنگاه آماده تست غذاهای چالشی خواهید بود.
دنبال کردن رژیم حذفی، نیازمند تعهد و مسئولیت پذیری است.همچنین داده‌ها باید با دقت ثبت بشوند. باید از اجزای تمامی غذاهای خوراکی آگاه باشید و این کار را سخت می‌کند.
غذاهای اجتنابی در رژیم حذفی با یکدیگر فرق دارند. برخی متخصصان ترجیح می‌دهند غذاهای مشکل ساز همچون لبنیات و گندم را حذف بکنند.
بقیه همه غذاها جز چند مورد را برای دوره کوچک حذف می‌کنند. برای مثال دو هفته این غذاها متوقف می‌شوند و سپس مجدداً مصرف می‌شوند.
برای کاهش حدس و گمان راجع به غذاهای مشکل ساز، برخی متخصصان ابتدا آزمایش حساسیت غذایی را انجام می‌دهند تا رژیم حذفی بهتر شناسایی بشود.
نکته مهم اینکه در صورت داشتن آلرژی واقعی، هرگز نباید یک غذا را با اجازه خود مصرف بکنید. اگر تردید راجع به آلرژی غذایی شدید دارید، با متخصص آلرژی مشورت کنید.
خلاصه
استاندارد طلایی برای تشخیص حساسیت‌های غذایی، رژیم حذفی و سپس چالش خوراکی است. بدین ترتیب پس از دوره اجتناب، غذاهای چالشی یکی یکی آزمایش می‌شوند. برخی متخصصان آزمایشات حساسیت غذایی را برای رفع مشکلات غذایی توصیه می‌کنند.
آزمایش حساسیت غذایی مبتنی بر سلول
آزمایشات مبتنی بر سلول، برای تشخیص حساسیت غذایی، در دهه ۱۹۵۰ با آزمایش محبوب اثر سمی روی سلول آغاز شدند. این آزمایش بدلیل دقت کم، در ۱۹۸۵ توسط چند کشور ممنوع اعلام شد.
از آن زمان به بعد، متخصصان سیستم ایمنی، فناوری‌های آزمایش را ارتقا داده و خودکارسازی نمودند. دو تست خون مبتنی بر سلول موجود عبارتند از MRT و ALCAT
هرچند برخی متخصصان این آزمایشات را مفید دانسته‌اند، اما مطالعات منتشر شده در این زمینه محدود هستند.
آزمایش آزادسازی میانجی (MRT)
این آزمایش به نمونه خون نیاز دارد. این نمونه معمولاً از رگ دست دریافت می‌شود. کیت مخصوص شرکت انحصاری برای انجام آزمایش بکار می‌رود.
در تست MRT، اگر تعداد گلبول‌های سفید خون در برابر آنتی ژن غذایی خاص کاهش پیدا بکند ، آنگاه نسبت ذرات جامد (گلبول‌های سفید خون)، و مایع (پلاسما) دستخوش تغییر می‌شود. با اندازه گیری این نسبت، میزان واکنش پذیری به غذا مشخص می‌شود.
رژیم غذایی مبتنی بر نتایج MRT، با اسم LEAP (عملکرد سبک زندگی و خوردن) مشهور است و توسط متخصصان سلامت تنظیم می‌شود. در طول آزمایش توسعه داده می‌شود و سپس تفسیر می‌شود.
یک مطالعه محدود که در کنفرانس کالج مطالعات گوارشی- غذایی منتشر شده است نشان می‌دهد که افرادی مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر (IBS)، که رژیم حذفی بر اساس نتایج MRT را برای حداقل یک ماه دنبال می‌کنند، مشکلات روده‌ای‌شان از جمله اسهال حدوداً ۶۷ درصد برطرف می‌شود.
البته این مطالعه فاقد گروه کنترل است. و به صورت کامل منتشر نشده است. ضمناً pubmed، یک پایگاه داده بزرگ پزشکی که مطالعات پزشکی را منتشر می‌کند ، هیچ مطالعه‌ای را راجع به تست mrt معرفی ننموده است.
آزمایش آنتی بادی سلولی لکوسیت آنتی ژن (ALCAT)
آزمایش ALCAT، مقدمه‌ای نسبت به آزمایش MRT محسوب می‌شود. این در حالیست که بسیاری از متخصصان سلامت و آزمایشگاه همچنان آن را توصیه می‌کنند.
برای تعیین اینکه چه غذاهایی منجر به واکنش می‌شوند، صرفاً تغییر در حجم گلبول‌های سفید خون، در مواجهه با آنتی ژن اندازه گیری می‌شود (بجای نسبت ذرات جامد و مایع) و لذا دقت کاهش می‌یابد.
هنگامی که افراد مبتلا به IBS، رژیم مبتنی بر نتایج ALCAT را برای ۴ هفته دنبال می‌کنند ، علایم IBS آن‌ها دو برابر کاهش می‌یابد. درد شکم و نفخ در مقایسه با گروه دارونما کاهش می‌یابد.
اما افراد با این رژیم، درمان IBS را برای ارتقای کیفیت زندگی‌شان در طول مطالعه کافی نمی‌دانند.
خلاصه
آزمایشات مبتنی بر سلول‌های خونی از جمله MRT و ALCAT ، تغییر در میزان گلبول‌های سفید خون در مواجهه با آنتی ژن‌های غذایی را می‌سنجند. برخی متخصصان این آزمایشات را برای شناسایی حساسیت‌های غذایی مناسب می‌دانند، اما مطالعات بیشتری در این زمینه نیاز هستند.
آزمایشات مبتنی بر آنتی بادی
آزمایش حساسیت غذایی مبتنی بر آنتی بادی میزان آنتی بادی‌های ایمونوگلوبین G (IGG) بدن را اندازه گیری می‌کنند. آن‌ها با اسامی برند مختلفی در دسترس هستند.
این نوع آزمایش، یافته‌های منتشر شده بیشتری نسبت به سایر آزمایشات حساسیت دارند ، اما همچنان دچار محدود می‌باشند. مطابق این مطالعات که از آزمایشات IGG استفاده می‌کنند، این حالت برای بهبود علایم در افراد با IBS و میگرن مفید است.
با این وجود، بسیاری از دانشمندان به افراد توصیه می‌کنند از آزمایشات IGG برای تعیین حساسیت غذایی استفاده نکنند. به باور آن‌ها، آنتی بادی‌های IGG نسبت به غذاها، بخوبی مواجهه بدن با غذاها را انعکاس نمی‌دهند. گاهی اوقات امکان حفاظت در برابر واکنش‌های آلرژی غذایی را فراهم می‌سازند.
سایر دانشمندان معتقدند که عادی نیست آنتی بادی‌های IGG فرد در برابر برخی غذاها بالا باشد.
نگرانی دیگر این است که آزمایشگاه‌های انجام دهنده تست‌های IGG ، تکنیک‌های خاص خود را توسعه می‌دهند. بسیاری تکرار پذیری ضعیفی دارند. این یعنی در صورت تست مجدد نمونه‌های قبل، نتایج متفاوتی بدست می‌آیند.
اگر نمونه‌های خون دو بار استفاده بشوند ، فقط استفاده از آزمایش IGG توصیه می‌شود. تست‌های دوگانه نظیر به نظیر ، خطای نتایج را حداقل می‌کنند.
تست لکه خون یکی از انواع تست‌های سنتی IGG است که طی آن یک فلبوتومیست از رگ دست خون می‌گیرد. یک نمونه کوچک خون روی برگه تست قرار می‌گیرد.مشخص نیست که درجه اعتماد این روش در چه حدیست؟
خلاصه
آزمایشاتی که سطح آنتی بادی IGG نسبت به غذاها را می‌سنجند، تحت اسامی برندهای مختلف در دسترس هستند و برای شناسایی علایمی همچون میگرن و IBS مفید واقع می‌شوند. در صورت انجام آزمایشات نظیر به نظیر و تکراری، سطح دقت بیشتر می‌شود.
سایر آزمایش های حساسیت غذایی
آزمایشات دیگری نیز برای سنجش حساسیت غذایی وجود دارند. متخصصان دیگری همچون چیروپات، ناتروپات و پزشکان محیطی این کار را انجام می‌دهند.
برخی از رایج‌ترین گزینه‌ها عبارتند از تست پاسخ عضله، تست‌های تحریک و نظارت پوستی الکتریکی
آزمایش پاسخ عضله
با اسم کینزولوژی کاربردی نیز از آن یاد می‌شود. در آزمایش پاسخ عضله، ویال حاوی آنتی ژن در یک دست قرار می‌گیرد، در حالیکه دست دیگر به موازات سطح باز می‌شود.
سپس متخصص دست باز شده را فشار می‌دهد. اگر فشار به آسانی صورت نگیرد، یعنی ضعف عضلانی وجود دارد. یعنی شما نسبت به غذای تست شده حساس هستید.
در مقالات منتشر شده راجع به این روش، تشخیص حساسیت‌های غذایی بوسیله آن هیچ برتری، نسبت به تشخیص تصادفی ندارد
اینکه دقت این روش چگونه نسبت به مهارت پزشک تغییر می‌کند، ناشناخته است.
آزمایش تحریک و خنثی سازی
در این آزمایش، عصاره‌هایی از غذاهایی که مشکوک به واکنش هستند، زیر پوست بیمار تزریق می‌شوند، معمولاً تزریق در بالای بازو صورت می‌گیرد. پس از ۱۰ دقیقه، بررسی می‌شود که چه التهاب و کهیری ایجاد شده است. این یعنی غذا منجر به واکنش می‌شود.
پس از تشکیل کهیر، تزریق دوم از همان غذا به صورت ضعیف ، تا ۵ برابر ضعیف‌تر صورت می‌گیرد. بدین ترتیب واکنش خنثی می‌شود.
پس از ۱۰ دقیقه وضعیت بررسی می‌شود. اگر واکنش پوستی وجود نداشته باشد، دوز مصرفی دوز خنثی شده تلقی می‌شود.
ممکن است برای رسیدن به ناحیه خنثی، به چندین دوز خنثی دیگر نیاز باشد. می‌توان اعمال دوزهای دیگر برای خنثی سازی حساسیت را به فرد آموزش داد.
هنگامی که افراد آزمایشات تزریق تحریک پوستی، برای ۵ غذای چالش خوراکی را طی می‌کنند ، نتایج در ۷۸ درصد زمان‌ها سازگاری دارند.
با توجه به تعداد تزریق‌های صورت گرفته در هر آزمایش، اما به آهستگی صورت می‌گیرد و فرایند مربوطه به صورت بالقوه دردناک است.
نظارت پوستی الکتریکی
این تست، تغییرات در فعالیت الکتریکی پوست، در نقاط مشخص را تعیین می‌کند. این نقاط انعکاس دهنده آنتی ژن‌های غذایی مختلفی هستند.
برای انجام این تست، یک لوله برنجی (الکترود) در یکی از دست‌های شما قرار می‌گیرد. این لوله به رایانه‌ای متصل است که فرکانس‌های دیجیتالی غذاهای مختلف در آن لحاظ شده‌اند. متخصص با پروب رایانه‌ای ، نقطه خاصی از دست را اندازه گیری می‌کند.
با توجه به مقاومت الکتریکی پوست، هنگامی که هر غذا به صورت دیجیتالی چالش ایجاد می‌کند، مقدار عددی متناظر با واکنش به ماده غذایی ثبت می‌شود.
هیچ مطالعه منتشر شده‌ای، کاربرد این تکنیک برای سنجش حساسیت‌های غذایی را بررسی ننموده است
خلاصه
آزمایشات پاسخ عضله، آزمایشات تحریک و نظارت پوستی- الکتریکی ، انواع مکمل از آزمایشات حساسیت غذایی هستند. انجام این تست‌ها، معمولاً نیازمند طی زمان بیشتری از یک خون گرفتن ساده است. علاوه بر این، مطالعات راجع به اعتبار آن‌ها محدود و کم هستند.
نکات احتیاطی و مشکلات
آزمایشات حساسیت غذایی، با چند نکته خاص همراه هستند. نکته اصلی اینکه این آزمایشات برای تشخیص آلرژی‌های واقعی طراحی نشده‌اند.
اگر دارای آلرژی اثبات شده برای غذایی همچون بادام هستید، فارغ از نتایج آزمایشات حساسیت غذا، باید از این غذاها اجتناب ورزید.
اگر دنبال استفاده از این آزمایشات برای تشخیص حساسیت غذایی هستید، متوجه باشید که آن‌ها اثبات شده نیستند.لذا شرکت‌های بیمه پوشش چندانی ارائه نمی‌دهند. اکثر آزمایشات چندصد دلار هزینه دارند.
ضمناً برای تأیید دقت، نتایج هر آزمایشات حساسیت باید با شرایط واقعی پس از خوردن غذا مقایسه بشوند (تأیید دوگانه).
یکی از دلایل اصلی تفاوت در نتایج این است که اکثر آزمایشگاه‌ها از مواد عصاره خام استفاده می‌کنند. البته پس از پختن یا فرآوری غذاها، آنتی ژن‌های جدیدی ساخته می‌شوند. آنتی ژن‌های فعلی نابود می‌شوند.
خلوص نمونه‌های استخراج شده توسط آزمایشگاه‌ها نیز دستخوش تغییر می‌شود.لذا نتایج دچار انحراف می‌شوند.
همانطوری که اشاره شد، حساسیت مواد غذایی پس از خوردن تغییر می‌یابد. آزمایش انجام شده ۶ ماه یا یک سال قبل، وضعیت فعلی فرد یا بازیابی از بیماری را نشان نمی‌دهد.
استفاده از نتایج آزمایشات حساسیت قدیمی و غیردقیق، محدودیت‌های غذایی نامطلوب، کمبودهای تغذیه‌ای و کاهش کیفیت زندگی را بدنبال خواهد داشت.
در نهایت، دانشمندان و متخصصان سلامت، باید اطلاعات بیشتری راجع به حساسیت‌های غذایی کسب کنند. آزمایش و درمان، با تحلیل‌های مستمر، همواره تغییر می‌یابند.
خلاصه
آزمایشات حساسیت غذایی، برای تشخیص آلرژی‌های واقعی کاربرد ندارند. برخی از آن‌ها برای تشخیص حساسیت‌های غذایی کاربرد دارند ، اما شرکت‌های بیمه معمولاً پوشش لازم را ارائه نمی‌دهند. چندین عامل روی نتایج تست اثرگذار هستند. حساسیت‌ها به مرور زمان تغییر می‌کنند.
نتیجه گیری نهایی
رژیم حذفی ، پس از حذف ساختاریافته غذاها به صورت متوالی، پس از یک دوره اجتناب ، بهترین روش برای تشخیص حساسیت‌های غذایی است.
تست‌های آزمایشگاهی همچون MRT,ALCT ، آنتی بادی IGG همگی محدودیت‌هایی دارند و دقتشان در هر آزمایشگاه فرق دارد. آن‌ها در کاهش حدس زدن‌ها مفید واقع می‌شوند. این آزمایشات در مطالعات مکتوب و کتبی با یکدیگر مقایسه نشده‌اند. لذا اثبات شده نیست که آیا یک آزمایش بهتر از دیگری است یا خیر؟
اگر شک دارید که واکنش نامطلوبی به برخی غذاها دارید، ابتدا با پزشکتان مشورت کنید. سپس به متخصص گوارش، آلرژی یا سایر متخصصان ارجاع داده می‌شوید.
آزمایشگاه تخصصی پانیذ تحت نظارت متخصصین انجمن های چهارگانه آزمایشگاهی و با مشارکت بیش از پنجاه تن از متخصصین علوم آزمایشگاهی استان خراسان بزرگ
- با مجهزترین دستگاههای آزمایشگاهی مرکز تخصصی انجام آزمایشات مولکولی و PCR کویید 19(مورد تایید وزارت بهداشت و شرکت های هواپیمایی)
- انجام آزمایشات عمومی و تخصصی به صورت روزانه
- جوابدهی آنلاین از طریق وبسایت اختصاصی و ارسال اتوماتیک فایل پی دی اف آزمایشات به صورت پیامکی
آدرس:مشهد، خیابان شهید چمران، شهید چمران6/2 (گلستان شرقی)روبروی پارکینگ بیمارستان آریا، ساختمان پورسینا
شماره تماس: 32290961-051
