وجود خون در ادرار می تواند زنگ خطری برای سلامتی باشد. اگر چه ادرار خونی یا هماچوری در بسیاری از موارد بی خطر است، اما گاهی مواقع می‌تواند علامت یک بیماری بسیار جدی نیز باشد.
ادرار خونی را هماچوری ماکروسکوپی، گروس یا Gross نیز می نامند. ادرار خونی که فقط در زیر میکروسکوپ قابل رویت باشد را هماچوری میکروسکوپی می گویند. این عارضه زمانی تشخیص داده می‌شود که پزشک ادرار فرد را مورد آزمایش قرار می دهد. در هر صورت، تعیین علت خونریزی بسیار مهم است. درمان این حالت به عامل بوجود آورنده آن بستگی دارد.
فهرست موضوعات
علائم ادرار خونی
هماچوری گروس منجر به صورتی، قرمز و یا کولا مانند شدن رنگ ادرار می شود. این اتفاق به دلیل حضور گلبول های قرمز در ادرار رخ می دهد. مقدار اندکی از خون می تواند باعث قرمز شدن ادرار شود. در این حالت معمولا فرد دچار درد نمی شود مگر اینکه لخته های خونی دفع کند. ادرار خونی معمولا بدون علائم و نشانه خاصی اتفاق می افتد.
چه زمانی مراجعه به پزشک اورولوژیست ضروری است؟
بهتر است به محض این که متوجه وجود خون در ادرار شدید با پزشک خود ملاقات کنید. برخی داروها نظیر Ex-lax (مسهل کننده) و برخی مواد غذایی خاص نظیر چغندر قرمز، ریواس و توت قرمز نیز می توانند باعث قرمز شدن رنگ ادرار شوند.
تغییر رنگ ادرار در اثر مصرف برخی داروها، مواد غذایی خاص و یا ورزش، به احتمال زیاد در عرض چند روز از بین خواهد رفت. ادرار خونی ظاهر متفاوتی دارد اما ممکن است نتوانید آن را به خوبی توصیف کنید. در این حالت بهترین کار این است که بلافاصله پس از تغییر رنگ ادرار با پزشک خود ملاقات کنید.
علل ادرار خونی یا هماچوری
در هماچوری کلیه‌ها یا دیگر بخش های مجاری ادراری به گلبول های قرمز اجازه می دهند که به ادرار نشت پیدا کنند. عوامل مختلفی می توانند باعث این نشت شوند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عفونت مجاری ادراری
این مورد زمانی اتفاق می افتد که باکتری از طریق پیشابراه وارد بدن شده و درون مثانه تکثیر می شوذ. علائم آن عبارتند از:
احساس تکرر ادرار، درد و سوزش هنگام ادرار و تند شدن بوی ادرار.
در برخی افراد و به ویژه افراد مسن، ممکن است هماچوری میکروسکوپی تنها علامت بیماری باشد. - عفونت کلیوی (پیلونفریت)
این موضوع زمانی اتفاق می افتد که باکتری از طریق جریان خون وارد کلیه‌ها می شود. علائم و نشانه های این بیماری اغلب مشابه عفونت مثانه است. اگر چه عفونت کلیوی بیشتر باعث تب و درد پهلو می شود. - سنگ کلیه یا مثانه
گاهی مواقع، مواد معدنی موجود در ادرار غلیظ شده و باعث تشکیل کریستال در دیواره مثانه و کلیه‌ها می شود. در طول زمان این کریستال‌ها تبدیل به سنگ های کوچک و سخت می شوند.
این سنگ ها اغلب بدون درد هستند. به همین دلیل در اغلب مواقع فرد متوجه حضور آنها نمی شود، مگر زمانی که باعث انسداد شوند و یا از طریق ادرار دفع شوند.
در این صورت، معمولا علائم اختصاصی در فرد بروز می‌کند. سنگ‌های کلیوی و سنگ‌های مثانه می توانند باعث هماچوری میکروسکوپی شوند. - بزرگی پروستات
غده پروستات دقیقا زیر مثانه قرار گرفته است و بخش فوقانی میزراه را احاطه کرده است. بنابراین معمولا با رسیدن به میانسالی بزرگ می‌شود.
پروستات بزرگ شده با وارد کردن فشار بر میزراه باعث انسداد نسبی جریان ادرار می شود. علائم و نشانه های بزرگی پروستات شامل مشکل در دفع ادرار، تکرر ادرار، فوریت در دفع ادرار و هماچوری گروس یا میکروسکوپی هستند. البته عفونت پروستات (پروستاتیت) نیز می تواند با علائم مشابهی همراه باشد.
- بیماری کلیوی
هماچوری میکروسکوپی یکی از علائم شایع گلومرولونفریت می‌باشد که در آن سیستم پالایش کننده کلیه‌ها دچار التهاب می‌شود. گلومرولونفریت می‌تواند جزیی از یک بیماری سیستمیک نظیر دیابت باشد و یا به صورت مجزا رخ دهد. عفونت های ویروسی یا استرپتوکوکی، بیماری های درگیر کننده عروق خونی و مشکلات ایمنی نظیر نفروپاتی IgA، که مویرگ های کوچک پالاینده خون در کلیه ها را درگیر می کنند، می توانند باعث ایجاد گلومرولونفریت شوند. - سرطان
هماچوری گروس می تواند یکی از علائم سرطان پیشرفته کلیه، مثانه و یا پروستات باشد. متاسفانه ممکن است فرد در مراحل اولیه بیماری، یعنی زمانی که قابل درمان است، بدون علامت باشد. - اختلالات ارثی
آنمی داسی شکل یک اختلال ارثی است که در آن هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز دچار مشکل می‌شود و همین امر باعث پیدایش خون در ادرار هم به صورت هماچوری گروس و هم به صورت هماچوری میکروسکوپی می شود.
سندرم آلپورت که بر غشاهای پالاینده گلومرول‌ها تاثیر می گذارد نیز مشابه آنمی داسی شکل عمل می کند و باعث پیدایش هر دو نوع هماچوری می شود.
- آسیب کلیوی
وارد شدن ضربه یا دیگر انواع آسیب ها به کلیه، مثلا در جریان تصادف یا ورزش های پر برخورد، می تواند یک از علل هماچوری قابل مشاهده باشد. - داروها
داروی ضد سرطان نظیر سیکلوفسفاماید و آنتی بیوتیک هایی نظیر پنی سیلین می توانند باعث هماچوری شوند. گاهی مواقع مصرف داروهای ضد انعقاد مانند آسپیرین و هپارین همزمان با شرایطی که مثانه را مستعد خونریزی کرده اند، باعث هماچوری قابل مشاهده می‌شود. - ورزش شدید
بسیار نادر است که ورزش شدید باعث هماچوری قابل مشاهده شود و علت آن نیز نامشخص است. ممکن است علت آن آسیب به مثانه، از دست دادن آب (دهیدراتاسیون) و یا شکسته شدن گلبول های قرمز در اثر ورزش هوازی مداوم باشد.
دوندگان بیشترین افرادی هستند که دچار این عارضه می شوند. با این حال هر فرد دیگری نیز ممکن است پس از ورزش شدید دچار هماچوری قابل مشاهده شود.
البته توجه داشته باشید که اگر پس از ورزش در ادرار خود خون مشاهده کردید الزاما به این معنا نیست که این خونریزی ناشی از ورزش می‌باشد. برای تشخیص بهتر است در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
چه عواملی سبب تشدید علائم هماچوری می‌شود؟
تقریبا تمام افراد و از جمله کودکان و نوجوانان می توانند دچار هماچوری شوند. عواملی که باعث افزایش احتمال ابتلا به این عارضه می شوند، عبارتند از:
- سن
مردان بالای ۵۰ سال گاهی مواقع به دلیل بزرگی پروستات دچار هماچوری می شوند. - عفونت
التهاب کلیه پس از عفونت ویروسی یا باکتریایی (گلومرولونفریت پس از عفونت) یکی از علل اصلی هماچوری قابل مشاهده در کودکان می‌باشد. - سابقه خانوادگی
وجود سابقه بیماری کلیوی یا سنگ کلیه در خانواده، فرد را مستعد هماچوری می کند. - داروهای خاص
آسپرین، داروی ضد درد غیر استروئیدی و آنتی بیوتیکهایی نظیر پنی سیلین باعث افزایش احتمال هماچوری می شوند. - ورزش شدید
دوندگان ماراتون بسیار مستعد هماچوری ناشی از ورزش می باشند. در حقیقت گاهی مواقع به این حالت «هماچوری دوندگان» نیز گفته می شود. اما هر فرد دیگری که ورزش شدید انجام می دهد نیز می تواند دچار این عارضه شود.
تشخیص ادرار خونی یا هماچوری
آزمایش‌ها و معاینات در تشخیص علت هماچوری نقش کلیدی دارند. این آزمایش‌ها معمولا شامل موارد زیر هستند:
- معاینه فیزیکی
که شامل سابقه پزشکی فرد نیز می باشد. - آزمایش ادرار
حتی اگر هماچوری فرد از طریق آزمایش ادرار نیز کشف شده باشد، فرد باید آزمایش ادرار دیگری را به انجام برساند تا مشخص شود که آیا هنوز هم دفع خون از طریق ادرار ادامه دارد یا خیر.
Urinalysis همچنین می تواند عفونت مجرای ادراری و حضور یا عدم حضور مواد معدنی بوجود آورنده سنگ در کلیه‌ها را نیز مشخص کند.
- آزمایش تصویر برداری
در اغلب موارد یک آزمایش تصویر برداری برای شناسایی علت هماچوری لازم است. به این منظور پزشک ممکن است CT اسکن، MRI و یا سونوگرافی درخواست نماید. - سیستوسکوپی (تصویر برداری از مثانه)
در این روش، پزشک یک لوله مجهز به دوربین را وارد مثانه بیمار می کند تا مثانه و میزنای را از نظر هماچوری بررسی کند. - گاهی مواقع علت هماچوری غیر قابل تشخیص می باشد.
در این موارد ممکن است پزشک از آزمایش‌های متداول برای پیگیری وضعیت بیمار استفاده کند. به ویژه زمانی که فرد عوامل مستعد کننده برای سرطان مثانه نظیر مصرف سیگار، قرارگیری در معرض سموم و یا سابقه رادیوتراپی را داشته باشد.
درمان ادرار خونی یا هماچوری
درمان ممکن است، بسته به علت ادرار خونی، شامل استفاده از آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت ادراری، داروهای کاهش دهنده حجم پروستات و یا استفاده از امواج برای شکستن سنگ های مثانه و کلیه باشد.
در برخی موارد نیز هیچ درمان خاصی مورد نیاز نیست. نکته مهم این است که فرد باید پس از درمان مجددا به پزشک متخصص کلیه خود مراجعه کند و از عدم تداوم هماچوری اطمینان حاصل نماید.
به عنوان بیمار چه اقداماتی می توانید انجام دهید؟
بهتر است قبل از ملاقات فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائم و زمان آغاز آن ها
حتی مواردی که ممکن است بی ارتباط به نظر برسند نیز باید در این فهرست ذکر شوند - سوابق مهم پزشکی
شامل دیگر بیماریهای احتمالی که برای آنها تحت درمان قرار دارید. سابقه خانوادگی بیماری های مثانه و کلیه نیز حائز اهمیت می باشد. - تمام داروها
ویتامین ها و مکمل هایی که دریافت می کنید همراه با دوز مصرفی آنها.
آزمایشگاه تخصصی پانیذ تحت نظارت متخصصین انجمن های چهارگانه آزمایشگاهی و با مشارکت بیش از پنجاه تن از متخصصین علوم آزمایشگاهی استان خراسان بزرگ
- با مجهزترین دستگاههای آزمایشگاهی مرکز تخصصی انجام آزمایشات مولکولی و PCR کویید 19(مورد تایید وزارت بهداشت و شرکت های هواپیمایی)
- انجام آزمایشات عمومی و تخصصی به صورت روزانه
- جوابدهی آنلاین از طریق وبسایت اختصاصی و ارسال اتوماتیک فایل پی دی اف آزمایشات به صورت پیامکی
آدرس:مشهد، خیابان شهید چمران، شهید چمران6/2 (گلستان شرقی)روبروی پارکینگ بیمارستان آریا، ساختمان پورسینا
شماره تماس: 32290961-051
