هرآنچه که در تفسیر آزمایش خون بدان نیاز دارید

ممکن است شما نیز همانند بسیاری از بیماران به دنبال معانی حروف مخفف در نتیجه آزمایش خون خود باشید. بنابراین برای راحت کردن کار تان، راهنمای ساده‌ای برای درک نتایج آزمایش خون در این مقاله به اختصار آمده است. اگر علاقه‌مند هستید که نقش فعال تری در مراقبت‌های پزشکی خود داشته باشید – چیزی که به شدت آن را توصیه می‌کنم – این است که مقاله را به عنوان یک فایل ذخیره کنید! دفعه بعد که آزمایش خون دادید، دیگر قادر خواهید بود همانند یک فرد حرفه‌ای آن را بخوانید! 

آزمایش خون یکی از ساده ترین روش های آزمایش است و با توجه به پیشرفت تکنولوژی به سرعت می توان جواب آزمایش را دریافت کرد. برای آزمایش خون چیزی در حدود 5 تا 7 میلی‌لیتر خون لازم است که معمولا خون را در یک لوله آزمایش که با مواد ضد انعقاد خون پوشیده شده است نگه داری می‌کنند. بهترین زمان برای انجام آزمایش خون صبح ها می‌باشد و باید توجه شود که در حین آزمایش خون بدن باید در شرایط طبیعی قرار داشته باشد و  از هر اتفاقی که ممکن است موجب تخریب سلول های خونی شود جلوگیری کرد. چرا که استرس، فعالیت شدید بدنی و یا خون ریزی بیش از حد ممکن است نتایج آزمایش را تغییر دهد.

آزمایش خون یا همان پانل خون، یکی از اساسی‌ترین ابزار‌های پزشکان است. در سال‌های نه چندان دور، پزشکان از طریق مشاهده و پاسخ بیماران به سوالات، بیماری را تشخیص می‌دادند. امروزه، طیف گسترده‌ای از گزینه‌های آزمایشی را در اختیار داریم که آزمایش خون در میان اصلی‌ترین آن‌ها جای گرفته است.

آزمایش خون برای پزشکان این امکان را فراهم می‌آورد تا تحلیل دقیق تری از عامل‌های بیماری زا، مواد مغذی و مواد زاید در خون داشته باشند و کارکرد ارگان‌های مختلف (مانند کلیه‌ها و کبد) را بررسی کنند. در ادامه در خصوص برخی از متداول‌ترین شاخص‌های سلامت توضیح داده شده.

در طول یک معاینه فیزیکی، پزشک اغلب آزمایش خون را برای شمارش کامل خون (CBC) یا پروفایل چربی را تجویز می‌کند که کلسترول و عناصر مرتبط را به طور دقیق معین کند. در این مقاله توضیح مختصری از عبارات مخفف مورد استفاده، اندازه گیری و شرحی از اجزای متداول در آزمایش آمده است.

تجزیه و تحلیل اندازه گیری آزمایش خون

آزمایش خون از سیستم اندازه گیری متریک و مخفف‌هایی نظیر زیر استفاده می‌کند:
• cmm: سلول در هر میلی متر مکعب
• fL: کسر یک میلیون از لیتر
• g/dL: گرم در هر دسی لیتر
• IU/L: واحد بین المللی در هر لیتر
• mEq/L: هم ارز میلی گرم در هر لیتر
• mg/dL: میلی گرم در هر دسی لیتر
• mL: میلی لیتر
• mmol/L: میلی مول در هر لیتر
• ng/mL: نانوگرم در هر میلی لیتر
• pg: یک تریلیونیم گرم 

پنل شیمیایی (یا پنل متابولیک)

• ALT (آلانین آمینوترانسفراز)

محدوده نرمال: ۸ تا ۳۷ IU/L
این آزمایش به دنبال سطح آنزیم کبدی ALT است. زمانی که همه چیز در کبد شما خوب باشد، اعداد در این آزمایش باید داخل محدوده نرمال قرار گیرد. اعداد بالا‌تر می‌توانند حاکی از آسیب کبدی باشند. 

• آلبومین در خون (Albumin)

محدوده نرمال: ۳.۹ تا ۵.۰ g/dL
آلبومین پروتئینی است که توسط کبد ساخته می‌شود و می‌تواند شاخصی برای تشخیص مشکلات کبد یا کلیه باشد. 

• آزمایش نسبیت A/G (نسبت آلبومین به گلوبولین) یا آزمایش کامل پروتئین

محدوده نرمال: کمی بیش‌تر از ۱
دو نوع پروتئین در خون وجود دارد، آلبومین و گلوبولین (albumin/globulin). آزمایش نسبیت A/G سطح این پروتئین‌ها را با یکدیگر مقایسه می‌کند. سطح بالای پروتئین می‌تواند نشان دهنده التزام توجه به وضعیت سلامتی فرد باشد. 

• آلکالین فسفاتاز (Alkaline phosphatase)

محدوده نرمال: ۴۴ تا ۱۴۷ IU/L
این آنزیم در هر دو، کبد و استخوان یافت می‌شود بنابر این افزایش آن‌ها می‌تواند نشانه‌ای از وجود یک بیماری یا اختلال کبد و استخوان باشد. 

• AST (آسپارتات آمینوترانسفراز)

محدوده نرمال: ۱۰ تا ۳۴ IU/L
آنزیمی که در بافت قلب و کبد یافت می‌شود و افزایش آن به معنای احتمال بروز مشکل در هر دو ناحیه یا یکی از آن‌ها است. 

• بیلیروبین (Bilirubin)

محدوده نرمال: ۰.۱ تا ۱.۹ mg/dL
این عدد می‌تواند اطلاعاتی مربوط به کارکرد کبد و کلیه، مشکلات مجاری صفراوی و کم خونی فراهم آورد.  

• BUN (نیتروژن اوره خون)

محدوده نرمال: ۱۰ تا ۲۰ mg/dL
این سنجش مقیاس دیگری از کارکرد کبد و کلیه مشخص می‌کند. مقادیر بالا می‌تواند نشان دهنده مشکلی در عملکرد کلیه باشد. مصرف دارو‌های متنوع و رژیم غذایی با پروتئین بالا می‌تواند سطح BUN را افزایش دهد. 

• نسبت BUN (نیتروژن اوره خون) به کراتین (BUN/creatinine)

محدوده نرمال BUN به کراتین: ۱:۱۰ تا ۱:۲۰ (در مردان و افراد مسن ممکن است کمی بالا‌تر باشد)
این آزمایش نشان می‌دهد که کلیه‌های فرد آیا به خوبی عمل دفع را انجام می‌دهند یا خیر. سطح بالای کراتین که محصول جانبی انقباض عضلانی است، از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود و می‌تواند عملکرد کلیه را کاهش دهد. 

• کلسیم (Calcium)

محدوده نرمال: ۹.۰ تا ۱۰.۵ mg/dL (در افراد مسن کمی پایین‌تر از میزان بیان شده است)
سطح بالایی از کلسیم در جریان خون می‌تواند نشان دهنده مشکلات کلیوی، پر کاری غده تیروئید یا پارا تیروئید، برخی از انواع سرطان، مشکلات پانکراس یا کمبود ویتامین D. باشد.

• کلرید (Chloride)
محدوده نرمال: ۹۸ تا ۱۰۶ mEq/L
این ماده معدنی اغلب به عنوان بخشی از پانل الکترولیت اندازه گیری می‌شود. رژیم غذایی پر نمک و یا برخی دارو‌ها معمولا دلیل افزایش کلرید هستند. کلرید اضافی می‌تواند نشان دهنده محیط بیش از حد اسیدی در بدن باشد. این اتفاق همچنین می‌تواند علامت هشدار دهنده‌ای از دهیدراسیون، مولتیپل میلوما، اختلال در کلیه‌ها یا عملکرد غده آدرنالین باشد.

• کراتین (Creatinine)

محدوده نرمال: ۰.۵ تا ۱.۱ mg/dL برای زنان؛ ۰.۶ تا ۱.۲ mg/dL برای مردان (در افراد مسن می‌تواند کمی پایین‌تر از میزان بیان شده باشد)
کلیه‌ها مسئول دفع هستند بنابراین افزایش کراتین می‌تواند نشان دهنده مشکلی در عملکرد کلیه‌ها باشد. 

• میزان گلوکوز ناشتا Fasting glucose (قند خون)

محدوده نرمال: ۷۰ تا ۹۹ mg/dL برای بزرگسالان (در افراد مسن این عدد کمی بیشتر است)
سطح قند خون می‌تواند به وسیله غذا یا نوشیدنی‌هایی که اخیرا هضم شده اند، سطح استرس فعلی فرد، دارو‌هایی که مصرف می‌شوند و حتی زمان تحت تاثیر قرار بگیرد. آزمایش قند خون ناشتا پس از ۶ ساعت پرهیز از صرف غذا و نوشیدنی (به جز آب) انجام می‌پذیرد. 

• فسفر (Phosphorus)

محدوده نرمال: ۲.۴ تا ۴.۱ mg/dL
فسفر نقش مهمی در سلامت استخوان دارد و با سطح کلسیم مرتبط است. فسفر بیش از حد می‌تواند نشان دهنده مشکلی در کلیه‌ها یا غده پاراتیروئید باشد. سوء مصرف الکل، استفاده طولانی مدت از دارو‌های آنتی اسید، مصرف بیش از حد دارو‌های دیورتیک یا ویتامین D. و سوء تغذیه نیز می‌تواند سطح فسفر را افزایش دهد. 

• پتاسیم (Potassium)

محدوده نرمال: ۳.۷ تا ۵.۲ mEq/L
این ماده معدنی برای انتقال امواج عصبی، حفظ کار کرد مناسب عضله و تنظیم ضربان قلب ضروری است. دارو‌های دیورتیک (ادرار آور)، دارو‌هایی که اغلب برای فشار خون بالا استفاده می‌شوند می‌تواند منجر به کاهش سطح پتاسیم شوند. 

• سدیم (Sodium)

محدوده نرمال: ۱۳۵ تا ۱۴۵ mEq/L
عضو دیگری از خانواده الکترولیت‌ها، سدیم به عنوان ماده‌ای معدنی به بدن شما کمک می‌کند سطح متعادل آب را حفظ نمایید و به تقویت و انقباضات عضلانی کمک می‌کند. اختلال در سطح سدیم می‌تواند نشان دهنده دهیدراسیون، اختلال در غدد فوق کلیوی، دریافت نمک بیش از حد، کورتیکو استروئید‌ها، دارو‌های تسکین دهنده یا مشکلاتی در کبد و کلیه‌ها باشد. 

پنل چربی (Lipid Panel)

پنل چربی مجموعه‌ای از آزمایشاتی است که انواع مختلف کلسترول و تری گلیسرید (چربی ها) در جریان خون فرد را اندازه گیری می‌کند.

استاندارد کلی (بهترین تا بدترین حالت)
• سالم: زیر ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر mg/dL (زیر ۵ ٫ ۱۸ mmol/L)
• مرزی: ۲۰۰ تا ۲۳۹ میلی گرم در دسی لیتر mg/dL (۵.۲ تا ۶.۲ mmol/L)
• در معرض خطر: بالای ۲۴۰ میلی گرم در دسی لیتر mg/dL (بالاتر از ۶.۲ mmol/L)
آزمایشی که سطح ترکیب شده کلسترول LDL (بد) و HDL (خوب) را اندازه گیری می‌کند. این آزمایش ممکن است برای مشخص کردن میزان کلسترول فرد یا برای مقاصد مقایسه‌ای (برای نمونه، برای تعیین اینکه آیا مواد مغذی یا دارو‌های کاهش دهنده کلسترول تاثیر گذار هستند یا خیر) انجام پذیرد.
• تری گلیسرید محدوده نرمال: ۴۰ تا ۱۶۰ mg/dL

این چربی‌ها در جریان خون یافت می‌شوند و ممکن است منجر به بیماری قلبی و سایر مشکلات شوند.

• HDL کلسترول (خوب)

بهترین: بالای ۶۰ mg/dL
خوب: ۵۰ تا ۶۰ mg/dL
کم: زیر ۴۰ mg/dL برای مردان؛ زیر ۵۰ mg/fL برای زنان
HDL (لیپوپروتئین با تراکم بالا) که با نام کلسترول خوب نیز شناخته می‌شود، از بیماری‌های قلبی و عروقی جلوگیری می‌کند. HDL پایین می‌تواند احتمال بروز بیماری‌های قلبی و عروقی را بالا ببرد.

• LDL کلسترول (بد)

استاندارد کلی:
مطوب: زیر ۱۰۰ mg/dL
نزدیک به میزان مطلوب: ۱۰۰ تا ۱۲۹ mg/dL
مرزی: ۱۳۰ تا ۱۵۹ mg/dL
بالا: ۱۶۰ تا ۱۸۹ mg/dL
بسیار بالا: بالای ۱۸۹ mg/dL
LDL (لیپوپروتئین با تراکم پایین) که به اسم کلسترول بد نیز شناخته می‌شود، ماده‌ای است که شریان‌ها را مسدود می‌کند و موجب بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود.

نسبیت کلسترول کل به HDL

دستورالعمل انجمن قلب آمریکا:
• بهینه: نسبت ۳.۵ به ۱
• سالم: نسبت ۵ به ۱ یا کمتر
این نسبت، روش دیگری برای بررسی احتمال ابتلا به بیماری قلبی است. نسبتی که به وسیله تقسیم سطح کلسترول HDL به کل کلسترول مشخص می‌شود. نگران محاسبات ریاضی آن نباشید – آزمایشگاه معمولا آن را انجام می‌دهد و پزشک به فرد می‌گوید که در چه وضعیت سلامتی قرار دارد. 

آزمایش CBC؛ شمارش کامل سلول‌های خونی (Complete Blood Count)

آزمایش CBC عناصر سلولی خون که شامل گلبول‌های قرمز، انواع گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها می‌شود را بررسی می‌کند. در این مقاله فهرستی از اجزایی که به طور معمول اندازه گیری می‌شوند تهیه شده است. در صورتی که پزشک می‌گوید سالم هستید، اما نتایج آزمایش تان متفاوت از بازه‌های ذکر شده در آزمایش است، نگران نشوید. برخی از آزمایشگاه ها، ممکن است نتایج را به شکلی متفاوت تفسیر کنند بنابراین این ارقام مطلق نیستند. 

• تعداد گلبول‌های سفید WBC

محدوده نرمال: ۴۳۰۰ تا ۱۰۸۰۰ cmm
گلبول‌های سفید به مقابله با عفونت‌ها می‌پردازند، بنابراین تعداد بالای آن‌ها می‌تواند برای شناسایی عفونت‌ها کمک کننده باشد. این امر همچنین می‌تواند یکی از علائم ابتلا به سرطان خون باشد و منجر به افزایش گلبول‌های سفید شود. از سوی دیگر، تعداد بسیار پایین گلبول‌های سفید می‌تواند به علت مصرف دارو‌های خاص یا اختلالات سلامتی باشد. 

• شمارش گلبول سفید

محدوده نرمالگلبول‌های سفید به شرح ذیل است:
نوتروفیل: ۴۰ تا ۶۰ درصد از کل
لنفوسیت : ۲۰ تا ۴۰ درصد
مونوسیت : ۲ تا ۸ درصد
ائوزینوفیل: ۱ تا ۴ درصد
باسوفیل: ۵ تا ۱ درصد
در این آزمایش، تعداد، شکل و اندازه گلبول‌های سفید ذکر شده در لیست بالا اندازه گیری می‌شود. شمارش گلبول سفید همچنین نشان می‌دهد که آیا تعداد سلول‌های مختلف در نسبت درستی با یکدیگر قرار دارند یا خیر. اختلال در این آزمایش می‌تواند حاکی از علائم عفونت، التهاب، اختلال خود ایمنی، کم خونی یا سایر مشکلات مرتبط با سلامتی باشد. 

• تعداد گلبول قرمز

محدوده نرمال: ۴.۲ تا ۵.۹ میلیون cmm
میلیون‌ها گلبول قرمز در بدن هر فرد وجود دارد و این آزمایش تعداد گلبول‌های قرمز را در حجم مشخصی از خون اندازه گیری می‌کند. این آزمایش به ما کمک می‌کند تا تعداد کل گلبول‌های قرمز را مشخص کنیم و حتی در رابطه با طول عمر آن‌ها اطلاعاتی به دست آوریم، اما آن‌ها نمی‌توانند منشا مشکلات و اختلال را نشان دهند؛ بنابراین در صورتی که مشکلی مشاهده شود نیاز به انجام سایر آزمایشات است. 

• هماتوکریت (Hct)

محدوده نرمال: ۴۵ تا ۵۲ درصد برای مردان؛ ۳۷ تا ۴۸ درصد برای زنان
این آزمایش برای تشخیص کم خونی مفید است و مشخص می‌کند که چه مقدار از کل حجم خون در بدن شامل گلبول‌های قرمز می‌شود. 

• هموگلوبین (Hgb)

محدوده نرمال: ۱۳ تا ۱۸ g/dL برای مردان؛ ۱۲ تا ۱۶ g/dL برای زنان
گلبول‌های قرمز حاوی هموگلوبین هستند که سبب قرمزی رنگ خون می‌شوند. مهم‌تر از همه، هموگلوبین وظیفه دارد که اکسیژن را از ریه‌ها به کل بدن منتقل کند؛ سپس دی اکسید کربن را به ریه باز گرداند که آن را به شکل بازدم به بیرون می‌دهیم. سطح هموگلوبین در زنان و مردان متفاوت است. سطح پایین هموگلوبین می‌تواند ناشی از کم خونی باشد. 

• میانگین حجم گلبول قرمز (MCV)

محدوده نرمال: ۸۰ تا ۱۰۰ فمتولیتر
این آزمایش، مقدار متوسط حجم گلبول‌های قرمز یا میانگین متوسط اندازه‌ای که هر گلبول قرمز اشغال می‌کند مشخص می‌کند. اختلال در هر کدام می‌تواند نشان دهنده کم خونی و/یا سندروم خستگی مزمن باشد. 

• میانگین غلظت هموگلوبین (MCHC)

محدوده نرمال: ۲۸ تا ۳۶ درصد
آزمایش MCHC، میانگین غلظت هموگلوبین را در مقدار مشخصی از گلبول‌های قرمز گزارش می‌دهد. در اینجا با مسئله‌ای مشابه مورد بالا مواجه هستید، مقدار زیاد آن می‌تواند حاکی از کم خونی و سطح پایین آن می‌تواند نشان دهنده سوء تغذیه باشد. 

• میانگین هموگلوبین (MCH)

محدوده نرمال: ۲۷ تا ۳۲ پیکو گرام
این آزمایش، متوسط مقدار هموگلوبین در گلبول قرمز را اندازه گیری می‌کند. مقدار زیاد آن می‌تواند حاکی از کم خونی، پایین بودن آن و نشان دهنده سوء تغذیه باشد.

• گستره توزیع گلبول (RDW یا RCDW)

محدوده نرمال: ۱۱ تا ۱۵ درصد
با این آزمایش پزشک از شکل و اندازه گلبول‌ها آگاه می‌شود. در این مورد، “ضخامت” (width) اشاره دارد به اندازه گیری توزیع سلول ها، نه اندازه آنها. بیماری کبدی، کم خونی، سوء تغذیه و تعدادی از اختلالات سلامتی می‌تواند نتایج RDW بالا یا پایین را به همراه داشته باشد. 

• شمارش پلاکت(Platelet)

محدوده نرمال: ۱۵۰۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰۰ Ml
پلاکت‌ها بخش کوچکی از سلول‌های موجود در خون را تشکیل می‌دهند. تعداد بی شمار یا بسیار اندک پلاکت می‌تواند از جهات مختلفی بر خون تاثیر بگذارد. تعداد پلاکت‌ها نیز ممکن است نشان دهنده مشکلات مرتبط با سلامتی باشد.

• متوسط حجم پلاکت (MPV)

محدوده نرمال: ۷.۵ تا ۱۱.۵ فمتولیتر
این آزمایش، میانگین اندازه پلاکت‌ها را اندازه گیری و محاسبه می‌کند. MPV بالا بدین معنا است که پلاکت‌ها بزرگتر از اندازه نرمال هستند و می‌توانند فرد را در معرض خطر حمله قلبی قرار دهند. MPV پایین نشان دهنده پلاکت‌های کوچک‌تر است که به معنی قرارگیری فرد در معرض خطر خونریزی است.